Piyasayı doğru okumanıza rağmen nerede hata yapıyorsunuz?

Birçoğumuzun trade yaparken gördüğüm hatalar ve düşünce kalıplarına yönelik bu yazıda, arka arkaya kazanmanın ya da kaybetmenin ardından bile prensiplerimizden kopmamanın, nasıl hayati olduğunu hatırlatıyorum. Kazanırken bile, kurallara bağlı kalmak ve riskleri minimize etmek için ara vermeyi unutmamak gerekiyor. Bu süreçte kendimize hatırlatmak istediğimiz temel ilke, “arayıp dinlenmek” ve yaptığımız işlemleri yeniden değerlendirmekten geçer.

Arka arkaya kazandığınızda veya kaybettiğinizde, bir süre durup odak bozucu etkileri azaltmak için farklı aktiviteler yapmak faydalı olabilir. Koşu, yüzme veya yürüyüş gibi fiziksel uğraşlar, zihni sakinleştirmeye yardımcı olur. Aynı zamanda eski işlemlerinizi inceleyip finansal okuryazarlığınızı güçlendirmek de önemli bir seçenek olarak karşımıza çıkar. Ayrıca, çok sayıda kazançlı işlemin ardından paranızın bir kısmını realize etmek, risk iştahını düşürüp “gerçeklik” duygusunu güçlendirir.

İçinde bulunduğumuz piyasa koşullarında trader olduğumuzu söyleyebilmek için 7/24 aktif olma baskısına karşı bir denge kurmak önemlidir. Piyasalarda fırsatlar hiç bitmiyormuş gibi görünse de, bu tür bir yaklaşım sürdürülebilir değildir. Bu yüzden ara vermek, kayıpları telafi etmek için karşı konulmaz bir çözüm değildir; aksine, dengeli hareket etmek için gerekli bir adımdır.

Örneğin, arkadaşlarla planlar yaptığımda veya tatile çıktığımda herhangi bir işlem almamayı tercih ederim. Arka arkaya kazandığım ya da kaybettiğim serilerde kısa bir ara veririm; alarm kurduğum bir işlem bildirim verdiğinde ise hızlıca bakıp uygun olduğuna karar veririm. Ancak kaybettikçe işlem büyütme eğilimini fark eder ve bu durumu törpülemek adına küçülmeyi tercih ederim. Birçok trader’ın yaptığı hata ise kayıp geri telafi etmek amacıyla tutarları artırmaktır; bu durum genellikle “intikam trade”ine dönüşür ve zarar daha da büyür. Bu nedenle, kaybınızla yüzleşip durumu normalleştirmek ve kabul etmek, daha sağlıklı bir yol olacaktır.

Batık maliyet yanılgısına kapılmamak – Zararı durdur (stop-loss) seviyesi belirlemeden işlem almamak gerekir. İlk zamanlarda giriş yaptığım seviyelerin yeterli olduğunu düşünürdüm; ancak bir işlemin tersine dönmesiyle eklemeler yaptıkça likidasyon seviyelerimi aşağı çekerken, batık maliyet yanılgısına kapıldığımı gördüm. Bu da beni uzun ve yorucu bir süreçte zorladı. Stop koymamanın sonuçları ise, kuralların ve ilkelerin bütünlüğünü bozarak duygusal kararlar almaya sürükleyebilir, psikolojimi zorlabilir ve gereksiz riskler almama neden olabilir.

Stop yerini belirleyemediğin poz, poz değildir diye bir söz vardı; stop koymak hayatidir. Stop olmadan alınan pozlarda, kural ve ilkelere riayet etmek imkansızlaşır ve süreç daha da zorlaşır. Sahip olduğum deneyim sayesinde artık stop seviyesi olmadan işlem almıyorum ve mevcut kuralımın dışına çıktığımda risk alımını azaltıyorum. Teknik analiz bir yol planı sunar; ancak bu planın her zaman çalışacağının garantisi yoktur. Bu yüzden stop koymanın, kaybı sınırlayan ve psikolojiyi rahatlatan bir tampon görevi gördüğünü unutmamak gerekir.

Kârda işlem taşıyabilmek – Yine traderlığın en zor kabiliyetlerinden biri, kârda olan işlemleri olduğundan daha uzun süre sürdürme becerisidir. Çoğu zaman kârda ilerleyen bir işlem, “Ya buradan dönerse?” korkusuyla erkenden kapatılır. Bu durumda plan veya stratejinin net olmaması, sosyal medya ve piyasa yapıcıların etkisiyle algının değişmesi, kazançları kabullenememe korkusu gibi etkenler rol oynar. Nötr duygularla belirlenen seviyelere bağlı kalmak, bu tür tutumların önüne geçer. Eğer kazancın kaybolma korkusu ağır basarsa, kademeli olarak kâr almayı tercih etmek de daha güvenli bir yaklaşım olabilir.

Bu süreçte her seviyenin (alış, satış, zararı durdur gibi) baştan belirlenmesi ve plana sadık kalınması büyük önem taşır. Zafer sarhoşluğuyla hareket edip belirlediğiniz hedeflere ulaşınca dahi kararlarınızı yeniden değerlendirmemeniz gerekir. Sonuç olarak, kârlı bir işlemde bile temkinli davranmayı sürdürmek, riskleri minimize etmek ve psikolojik dengeyi korumak açısından kıymetlidir. Eğer kazancınızı korumak konusunda endişeleriniz varsa, kademeli olarak kâr alımını tercih etmek de mümkün ve makul bir seçenektir.